ب |
|||||||||||||||||
بائو |
[ba:ḫu] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۴۱] |
||||||||||||||||
با او: ۱- بازو و آرنج، در فرهنگ ها و متون باهو آمده است که از صورت بادو مشتق شده است. ۲- لبه های بلند کنار در و چهار چوب، تخته های دو سوی گرجین [یزدی: ۳۲]/ دو چوبی که برای تکیه دادن دست در طرفین صندلی دسته دار به کار می رود [گویش: ۲۱]/ باهو: از آرنج تا شانه، در هندی به معنای بازو، لقب پادشاهان هند، مِهاباهو به معنی بزرگ بازو بوده است [دهخدا ۱: ۳۷۴۱]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
باب |
[ba:b] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۰] |
||||||||||||||||
متداول، معمول، همه گیر، عُرف [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بابِ [-] بودَن |
[ba:b-e-[-]-budæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۰] |
||||||||||||||||
رسم، طریق معمول، راه، متداول، متعارف، مرسوم، مُد بودن، رایج و مرغوب بودن [دهخدا ۳: ۳۲۴۷]/ (= بُمِ طبعِ [-] بودن) مناسب کسی بودن، تناسب داشتن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بادِ ثُبات |
[ba:d-e-sobat] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۱] |
||||||||||||||||
کسالتی که پس از خوردن غذاهایی که به سردی معروفند، پیدا می شود [گویش: ۲۱]/ دردی که ناشی از خوردن سردی است [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بار اُرْدَن |
[ba:r-ordæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۳] |
||||||||||||||||
به مجاز، تربیت کردن، برآوردن، پروردن، پروراندن، پرورش دادن، پروریدن [دهخدا ۱: ۳۴۶۰]/ به ثمر رساندن، به نتیجه رساندن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بارِش بار بود |
[ba:reʃ-ba:r-bud] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۷] |
||||||||||||||||
کنایه از اطمینان از سود کسب و کار [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بارونَدو |
[barunɛ-do] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۲۵] |
||||||||||||||||
(بارون + هه + واج میانجی د + و) باران هست و [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بارونِ شَرشَر |
[barun-e-ʃærʃær] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۲۳] |
||||||||||||||||
باران تند، باران شدید [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
باری |
[bari] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۲۰] |
||||||||||||||||
۱- البتّه، حتماً، لاجرم. ۲- در مقام تَمَنّی و تَرَجّی گویند، باری همچنین باشد. ۳- به معنی تعلیل و اولی بودن. ۴-اقلّاً، دست کم، حدّاقل. ۵- برای بیان تقلیل و انحصار. ۶- دفعه و مرتبه. ۷- گاهی، ایّامی. ۸- اگر [دهخدا ۳: ۳۵۰۵]/ یک بار، یک دفعه، لحظه ای، آنی [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بازارِ چارسو |
[ba:zar-e-tʃarsu] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۴] |
||||||||||||||||
بازارچه ای که از چهار طرف بدان راه باشد، به بازاری مشخّص در یزد نیز اطلاق می شود که نام آن «بازار چهار سوق» و در نزدیکی مسجد جامع یزد قرار دارد [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
با زورِ عَرَخ |
[ba-zur-e-æræx] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۸] |
||||||||||||||||
با فشار زیاد، با تلاش بسیار [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بازی جَنَّت مَکونی کِردَن |
[bazi-e-dʒænnæt–mɛkunkerdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۸] |
||||||||||||||||
در وضعیّت و مکان نامناسب، ادعای خوب بودن اوضاع را کردن، اظهار راحتی در ناراحتی کردن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
باش بِگَه |
[baʃ-bagɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۸] |
||||||||||||||||
(به او بگوید) به او گوش زد کند، به او یادآوری کند [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بالا |
[bala] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۰] |
||||||||||||||||
برای، به خاطر، به اعتبار، به حساب، مثال: «بالا تو قُمفُز در مِکِرد»: به اعتبار تو به دیگران پُز می داد [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بالا زَدَن |
[bala-zɛdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۴۵] |
||||||||||||||||
دعوی و مُدّعا را بیش از پیش کردن، ادّعا کردن [دهخدا ۳: ۳۶۸۰]/ پیشی گرفتن، جلو زدن، سبقت گرفتن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بال و پَرِ [-] را وا کِردَن |
[ba:l-o-pæ:r-e-[-]-ra-va-kerdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۴۴] |
||||||||||||||||
کسی را آزاد کردن، رهانیدن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
باهاد |
[bahad] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۴۴] |
||||||||||||||||
باید، بایستی [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَچا |
[bɛtʃa] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۱۸] |
||||||||||||||||
بچّه ها [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِجُم |
[bedʒom] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۰] |
||||||||||||||||
بجنب [پ ۱: ۴۴۷]/ فعّالیت کن، تحرّک داشته باش (ر.ک به جُمبیدن) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بَچِگی |
[bɛtʃegi] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۹] |
||||||||||||||||
بَچِّگی، کودکی، طفولیّت [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بَچَه سالُک |
[bɛtʃɛsalok] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۹] |
||||||||||||||||
کم سن و سال [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُخوای |
[boxaj] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۹] |
||||||||||||||||
بخواهی (ر.ک به خواسَّن) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِدُوِّت نَمِسُوِّت |
[bedowwet-nɛmesowwed] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۸] |
||||||||||||||||
(اگر بدوید، نمی سایید) کنایه ای است با تحقیر به این معنا که سعی و تلاش، باعث آسیب نمی شود، تلاش کنید، حرکت کنید [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَد وَرْ داشتَن |
[bæd-vardaʃtæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۴] |
||||||||||||||||
خریداری نکردن، در مورد اجناس کم مشتری به کار می رود [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُر |
[bo:r] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۷] |
||||||||||||||||
گروه، طایفه، دسته (در لهجۀ بختیاری)، دستۀ بزرگ، گروه کثیر و در آن نفرت و کِراهت است و چون دشنام و نفرین است [دهخدا ۳: ۳۸۸۲]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَرا |
[bɛra] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۴] |
||||||||||||||||
برای [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَرات |
[bɛrat] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۱] |
||||||||||||||||
برای تو، برایت [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَراش |
[bɛraʃ]
|
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۲۲] |
||||||||||||||||
برایش، برای او [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُربُر کِردَن |
[bor-bor-kerdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۰۹] |
||||||||||||||||
تکّه تکّه کردن، چاک چاک کردن، بریدن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَرْجی |
[bærdʒi] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۶] |
||||||||||||||||
بالا و پایین پریدن، شیطنت کردن کودکان [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُرِّ زَنبور |
[bo:rr-e-zambur] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۷] |
||||||||||||||||
به حرکت زنبورها به صورت دسته جمعی گفته می شود، دسته و گروه زنبورها، کنایه از افرادی که گروهی به جایی می روند [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَرْگا(ه) |
[bærga:] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۰] |
||||||||||||||||
راه ورود آب به کَرت [یزدی: ۴۵/ پ ۱: ۴۴۷]/ محلّی که جوی آب وارد کرت می شود [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بُزُر |
[bozor] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۴۴] |
||||||||||||||||
بزرگ [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُزُرتَری |
[bozortɛri] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۴۴] |
||||||||||||||||
بزرگتری، فرد بزرگتر [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بُزْمیچَکُک |
[bozmitʃɛkok] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۸] |
||||||||||||||||
مصغّر بُزمچّه، برای فحش یا تحقیر به کار می رود، بیشتر در مورد کودکان گفته می شود [گویش: ۳۰]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُز وَرَثَه پِی کِردَه |
[boz-vɛrɛsɛ-pej-kerdɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۶] |
||||||||||||||||
کنایه از ارثی بودن بی تقوایی و خصایص بد [یزدی: ۴۶/ پ۱ :۴۴۷]/ بز علائم وراثتی پیدا کرده، کنایه از این که اخلاق و رفتارهای بد ارثی است [گویش: ۳۰]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِساط |
[besa:t] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۰] |
||||||||||||||||
کنایه از آلت تناسلی [پ ۱: ۴۴۷/ یزدی ۴۶]/ بَساط: متاع و سرمایه [دهخدا ۳: ۴۱۰۵]/ دم و دستگاه، ابزار و وسایل [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَسِ [-] شُدَن |
[bɛs-e-[-]-SodæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۱] |
||||||||||||||||
بَسِد شَم: از من سیر شوی [یزدی، ۴۶]/ از چشم [-] افتادن [گویش: ۳۰]/ کافی بودن، اکتفا کردن، سیر شدن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَسْکی |
[bæski] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۴۲] |
||||||||||||||||
(بس که) آن قدر که، تا آن حد که [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَسُم شُدَه |
[bɛ:som-ʃodɛ:] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۳] |
||||||||||||||||
برای من کافی است [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَسَّن |
[bæssæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۰] |
||||||||||||||||
بسسن: بستن [یزدی: ۴۶]. |
|||||||||||||||||
بَسَه |
[bɛsɛ:] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۳] |
||||||||||||||||
(بس است) کافی است [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِسّونَه |
[bessunɛ:] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۹] |
||||||||||||||||
(ر ک به اِسوندَن) بستاند، بگیرد [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَش |
[bæʃ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۸] |
||||||||||||||||
برای، می گویندبش تو، یعنی برای تو [یزدی: ۴۶]/ به او، برای او (بهش، برایش)، به تنهایی به عنوان حرف ربط «به» شناخته شده است [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَشِش |
[bɛʃeʃ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۸] |
||||||||||||||||
به او (وَش یا بَش به معنی حرف «به» به کار می رود. برای او، به او، برایش، به مرور زمان ضمیر «ش» جزئی از خود واژه شده است [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَشْنْ |
[væ:ʃn] [bæ:ʃn] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۰] |
||||||||||||||||
اندام، اطراف [پ ۱: ۴۴۷]/ قد و بالای انسان و یا درخت و دیوار، «وَشن دیوار بالا رفتن» [یزدی: ۴۶]/ قد و بالا: اندام و بدن آدمی، بر و سینه، ضرب المثل شیرازی «نه بَشنُم پوشیده و نه شِکَمُم سیره» [دهخدا ۳: ۴۱۹۲]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَعْدِش |
[bæ:deʃ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۶] |
||||||||||||||||
بعد آن، پس از آن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَعْدِشَم |
[bæ:deʃæm] |
||||||||||||||||
(بعد + ش + هم) پس از آن هم، بعد از آن هم [م.ت]. |
|||||||||||||||||
[پ ۳: ۲۱۶] |
|||||||||||||||||
بَغور بَغور |
[bæɤur- bæɤur] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۱] |
||||||||||||||||
به صدای گربه ها در هنگام مبارزه با یکدیگر گفته می شود (بَغوره کشیدن نیز گفته می شود) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بَک |
[bæk] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۶] |
||||||||||||||||
پَک، وَک (در پهلوی)، بِهِک (در سانسکریت)، وزغ، غوک [دهخدا ۳: ۴۲۶۰].
|
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُکُنَم |
[bokonæm] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۳] |
||||||||||||||||
بِکُنَم، انجام دهم (ر ک به کِردَن) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِگِدِش |
[begedeʃ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۸] |
||||||||||||||||
(= بگوییدش) به او بگویید [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُل |
[bol] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۸] |
||||||||||||||||
ساده لوح، احمق [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِلاسی |
[belasi] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۹] |
||||||||||||||||
بَلاس: مکر و فریب، حیله [دهخدا ۳: ۴۲۸۳]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِلاسی کِردَن |
[belasi-kerdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۹] |
||||||||||||||||
فریب دادن، حیله کردن، گول زدن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِلَّن |
[bellæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۴۱] |
||||||||||||||||
بگذارند [پ ۱: ۴۴۷/ گویش: ۳۱]/ بِهِلند از مصدر هِلیدن (تنها زمان مضارع آن در لهجۀ یزدی کاربرد دارد و برای زمان گذشته و آینده از گذاشتن (هشتن) استفاده می شود) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُلَن |
[bolæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۳] |
||||||||||||||||
بلند [پ ۱: ۴۴۷]. |
|||||||||||||||||
بُلَن شُدَن |
[bolæN-ʃodæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۳] |
||||||||||||||||
برخاستن، بلند شدن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُلَنْگو |
[bolaŋgu] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۴] |
||||||||||||||||
بلندگو [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُل و سُندُلَه |
[bo:l-o-sondolɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۸] |
||||||||||||||||
بُل و سُندل: پلید، سفیه، کم عقل، ساده لوح [یزدی: ۴۸]/ بُل: احمق و نادان، ابله [دهخدا ۳: ۴۲۷۴]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِلیس و بِنْداز کِرْدَن |
[belis-o-bendaz-kerdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: نسخه مجازی] |
||||||||||||||||
کاری را ناقص و ضعیف انجام دادن، کا را بدون کیفیّت انجام دادن، ماست مالی کردن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُم |
[bom] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۴۰] |
||||||||||||||||
باب میل، باب طبع [ح.م]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُمِ طَبْع |
[bo:m-e-tæ:b] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۴۰] |
||||||||||||||||
باب طبع، مطابق میل [یزدی: ۴۷]/ مطابق ذوق و سلیقه [گویش: ۳۱]/ مناسب [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بَن |
[bæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۲] |
||||||||||||||||
بند، آویزان [پ ۱: ۴۴۷/ یزدی: ۴۸]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَناس |
[bænas] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۳] |
||||||||||||||||
بنا است، قرار است، انتظار می رود [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَن بودَن گَلِ [-] |
[bæN-budæN-gɛl-e-[-]] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۳] |
||||||||||||||||
به [-] متّصل بودن، [-] را رها نکردن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بُنْجال |
[boŋdʒal] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۰] |
||||||||||||||||
ابزار و وسایل، خرت و پرت، مال و اموال [ع.ج] |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُنْجَْه |
[boŋdZɛ] [bondZɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۴] |
||||||||||||||||
اثاثیه، لوازم منزل، به دنبال «خونه» می آید، خونه بُنجه [گویش: ۳۲]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَنْدْ بودَن |
[bæN-budæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۵] |
||||||||||||||||
متّصل بودن، رها نکردن، نزدیک بودن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بَند و بِساط |
[bæNd-o-besat] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۵] |
||||||||||||||||
کنایه از آلت تناسلی، ابزار و وسایل، مال و اموال [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُنگ |
[boŋ] [boŋg] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۳] |
||||||||||||||||
بانگ، صدا [پ ۱: ۴۴۷/ یزدی: ۴۹]/ آواز [گویش: ۳۲]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بو |
[bu:] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۴] |
||||||||||||||||
بود، وجود داشت [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بو بُردَن |
[bu-bordæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ؟] |
||||||||||||||||
سوء ظن بردن [یزدی: ۴۶/ پ ۱: ۴۴۸]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بوچون |
[butʃuN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۴۶] |
||||||||||||||||
کود را روی هم کردن برای ماندن و پخته شدن، پیچیدن زیاد در چیزی، دور دیگ را اندودن تا بخار آن خارج نشود [یزدی: ۴۹]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بوچون کِردَن |
[butʃuN-kerdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۴۶] |
||||||||||||||||
پوشاندن، پوشاندن به صورت کامل و محکم، در مورد لباس پوشیدن و یا پوشاندن کُنده در آتش به کار می رود [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بودونُک |
[budunok] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۴] |
||||||||||||||||
نوزاد شپش که تازه از رِشک در آمده باشد [گویش: ۳۳]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بودونَه |
[budunɛ:] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۵] |
||||||||||||||||
(ر.ک به بودونُک) |
|||||||||||||||||
بور |
[bur] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۹] |
||||||||||||||||
خیط شدن، کِنِف شدن، کله شدن، دمغ شدن [ح.م]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُوَر |
[buwær] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۹] |
||||||||||||||||
بوور: باور، قبول [گویش: ۳۳]/ پذیرش [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُوَر اومَدَن |
[bowær-umɛdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۹] |
||||||||||||||||
باور کردن، پذیرفتن، قبول کردن [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بور و مَچَل |
[bur-o-mɛ tʃæl] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۲۱۹] |
||||||||||||||||
(ر.ک به بور). |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بوگو |
[bugu] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۴۹] |
||||||||||||||||
بگو [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بوم |
[bu:m] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۴۵] |
||||||||||||||||
بام، پشت بام [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بومْ غَلْطون |
[bum-ɤæltuN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۴۵] |
||||||||||||||||
ابزاری غلطکی و سنگین که از آن برای هموار کردن سطح کاه گلی پشت بام خانه ها استفاده می شده است [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بون |
[bu:N] |
||||||||||||||||
|
[پ ۲: ۲۳۳] |
||||||||||||||||
(ر.ک به بوم). |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُوْنَه |
[bownɛ:] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۰۹] |
||||||||||||||||
بهانه، ایراد، لج کردن به ویژه در کودکان [گویش: ۳۳]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بُوْنه گِرِفتَن |
[bownɛ:-gereftæn] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۰۹] |
||||||||||||||||
بهانه گیری کردن، بهانه گرفتن [م.ت].
|
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِهْتَرُک |
[be:tɛrok] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۱] |
||||||||||||||||
(بهتر + ک تصغیر) کمی بهتر، بهبودی کم (در مورد سلامتی) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِهْتَرُک شُدَن |
[be:tɛrok-ʃodæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۱] |
||||||||||||||||
بهبود یافتن، کمی بهتر شدن (در مورد سلامتی) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بِه عَینِ |
[be-æjn-e] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۴] |
||||||||||||||||
به مانند، مثل، به گونه [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیا بِرو |
[bija-bero] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۲] |
||||||||||||||||
برو، تصمیم به رفتن بگیر [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیبیز |
[bibiz] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۱۸] |
||||||||||||||||
ببیز، الک کن [گویش: ۳۴]. |
|||||||||||||||||
بیجُّک |
[bidʒdʒok] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۶] |
||||||||||||||||
(ر.ک به بیجه). |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیجَه |
[bidʒɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۶] |
||||||||||||||||
شاخه سر زده از پای درخت، کنایه از بچّۀ کوچک [پ ۱: ۴۴۷]/ به معنی بچّۀ کم سن و سال که اغلب در مورد کودکان شیطان و در مقام تحقیر بر زبان آورده می شود، شاخه های کوچک و یا پاجوش پای درختان که برای نهال کاری و ازدیاد درخت به کار می رود، ریشه های کنار ناخن، توله [یزدی: ۵۲]/ تولۀ حیوانات [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بی چَش و رو |
[bi-tʃɛʃ-o-ru] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۳] |
||||||||||||||||
بی حیا، چشم سفید [م.ت]/ بی معرفت [ح.م]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیخ |
[bix] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۶] |
||||||||||||||||
اصل و ریشه، قاعده و بنیان، پی، اصل، اساس [دهخدا ۱: ۴۴۷۶]/ کنار، پهلو، نزد، پیش،نهاده، ته، پایین [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیخ کِرْدَن |
[bix-kerdæN] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۶] |
||||||||||||||||
بستن در بدون قفل کردن آن [گویش: ۳۴]/ تکثیر شدن، دنباله داشتن، زیاد شدن، «بیجکش بیخ مکنه»: فرزندانش بیشتر می شوند [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیِد |
[bijed] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۰] |
||||||||||||||||
بیایید، (ر.ک به اومَدَن) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیدِ پو |
[bid-e-pu] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۲۱] |
||||||||||||||||
گرده قهوه ای رنگ حاصل از ساییدن چوبهای پوک داخل درخت بید کهنسال که برای پاشیدن روی موضع متورّم و سرخ به کار می رود [یزدی: ۵۲/ گویش: ۳۵/ پ ۱: ۴۴۸]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بی دَسْوارَه |
[bi-dæsvarɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۳۶] |
||||||||||||||||
بی عرضه، بی دست و پا [گویش: ۳۵]/ بی هنر [پ ۱: ۴۴۸]/ بی دستواره [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بِیْذار |
[bejzar] |
||||||||||||||||
|
[پ ۱: ۴۱۰] |
||||||||||||||||
بگذار [یزدی: ۵۳/ گویش: ۳۵]/ اجازه بده، رخصت بده [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیریزی |
[birizi] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۳۰] |
||||||||||||||||
بریزی (ر.ک به رِختَن) [م.ت] |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیس |
[bi:s] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۳۱۹] |
||||||||||||||||
بیست، عدد بیست [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیشورَه |
[biʃurɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۴: ۱۲۴] |
||||||||||||||||
بشوید (ر.ک به شُسَّن) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیشینَه |
[biʃinɛ] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۲۳] |
||||||||||||||||
بِنِشینَد (ر.ک به نشسَّن) [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بیگیر |
[bigir] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۲] |
||||||||||||||||
بگیر [م.ت]. |
|||||||||||||||||
بی مَعنی |
[bi-mæ:ni] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۶] |
||||||||||||||||
پر رو، گستاخ [م.ت]. |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
بی مَعنی گَری |
[bi-mæ:ni-gæri] |
||||||||||||||||
|
[پ ۳: ۲۱۷] |
||||||||||||||||
پر رویی، گستاخی [م.ت]. |
|||||||||||||||||