Menu

حرف ن

حرف-ن

 

 

ن

نا

[na]

 

[پ ۱: ۴۲۷]

به جای واژه نه در هنگام پاسخ منفی «نا» گفته می شود [گویش: ۱۷۰].

 

نا تا شونَه

[na-ta-SunE]

 

[پ ۲: ۲۳۳]

ناغافل، بی مقدّمه، ناگهان [گویش: ۱۷۰]/ یک آن، سریع [م.ت].

 

ناخَشی

[naxæSi]

 

[پ ۱: ۴۴۱]

بد ادایی، به «ویار» زنان نیز اطلاق می شود [یزدی: ۲۵۲]/ بد اخلاقی، بد ادایی، رفتار نامناسب، حالت ویار و تهوع و گاهی استفراغ در دوران حاملگی خانم ها [گویش: ۱۷۰].

 

نازِ [-] شُدَن

[naz-e-[-]-SodæN]

 

[پ ۱: ۴۱۱]

قربان [-] شدن، ناز کسی را خریدن [م.ت].

 

نالاج

[naladZ]

 

[پ ۱: ۴۱۶]

لاعلاج، ناچار [گویش: ۱۷۱]/ درمانده و ملول [م.ت].

 

نالون

[na:luN]

 

[پ ۲: ۲۴۱]

نالان، در حال ناله و زاری [م.ت].

 

نامیزون

[na:mizuN]

 

[پ ۲: ۲۳۷]

(نا میزان) به هم ریخته، نادرست، نامرتب، ناجور، نامناسب [م.ت].

 

نَباد

[nEbad]

 

[پ ۴: ۱۳۰]

نباید [م.ت].

 

نُخالا

[noxala]

 

[پ ۲: ۲۴۱]

نخاله ها [م.ت].

 

نَخُسْ

[nExos]

 

[پ ۴: ۱۱۹]

(نَخُسب) نخواب، به خواب نرو [م.ت].

نَخْشَه

[næxSE]

 

[پ ۱: ۴۲۴]

نقشه [گویش: ۱۷۱/ پ ۱: ۴۵۹].

 

نَخْشَه خون

[næxSE-xuN]

 

[پ ۱: ۴۲۴]

نقشه خوان قالی [م.ت].

 

نِزم

[nezm]

 

[پ ۴: ۱۲۳]

حالتی از هوای ابری که با ترشّحی کم از باران همراه باشد، نژم [یزدی: ۲۵۶]/ قطرات بسیار باران که در هوای ابری و سرد پیش یا پس از باران از آسمان می آید [گویش: ۱۷۳]/ نژم، بخار، ابر نزدیک به زمین، مه، در تکلم خراسان و یزد به معنای مه و باران نم نم است [دهخدا ۱۳: ۱۹۸۳۷].

 

نِزْمُک

[nezmok]

 

[پ ۴: ۱۲۳]

(نزم + ک تصغیر) باران ریزه، دانه های ریز باران [م.ت].

 

نَزیک

[nE:zik]

 

[پ ۲: ۲۳۸]

نزدیک [گویش: ۱۷۳].

 

نَزیک بودَن

[nE:zik-budæN]

 

[پ ۳: ۲۱۶]

نزدیک بودن [م.ت].

نَسْیَه تَلَه

[nE:sijE:-tElE:]

 

[پ ۲: ۲۳۴]

نسیه کردن اجناس (احتمالاً «نسیه طلب» بوده است) [م.ت].

 

نِشْ

[ne:S]

 

[پ ۳: ۲۱۵]

(= نِشک) نوک، منقار پرندگان [م.ت].

 

نِشادُر

[neSador]

 

[پ ۲: ۲۴۶]

نوشادر، ملح بوتیه، ملحی است جامد و متبلور و بی رنگ و بو که از ترکیب جوهر نمک و آمونیاک به دست می آید و نام علمی آن کلرور آمونیم است. طعمش زننده و در آب گرم به خوبی حل می شود. در سفیدگری و لحیم کاری مورد استفاده است [دهخدا ۱۳: ۲۰۱۹۵].

 

نِشِسْگاه

[neSesga:]

 

[پ ۳: ۲۱۳]

نشیمن گاه، مقعد [یزدی: ۲۵۶/ پ ۱: ۴۵۹].

نِشِسَّن

[neSessæN]

 

[پ ۲: ۲۳۳]

نشستن [م.ت].

 

نِشْکْ

[neSk]

 

[پ ۱: ۴۱۱]

منقار، نوک، نیش [یزدی: ۲۵۶]/ لب و دهان کودکان [گویش: ۱۷۳]/ کنایه از دهان در مورد انسان [م.ت].

 

نِشْکِشْ تو نِشْکِشَه

[neSkeS-tu-neSkeSE:]

 

[پ ۲: ۲۳۳]

نوک تو نوک، روابط صمیمی بین دو نفر را می رساند [گویش: ۱۷۳].

 

نَشْمَه

[næSmE]

 

[پ ۱: ۴۱۹]

معشوق پنهانی [یزدی: ۲۵۷/ پ ۱: ۴۵۹]/ دوست دختر، معشوقه [گویش: ۱۷۳].

 

نِصْبَه شُو

[nesbESow]

 

[پ ۱: ۴۴۲]

نصفه شب، نیمه شب [م.ت].

 

نِفَه

[nefE:]

 

[پ ۲: ۲۳۶]

خشتک شلوار [یزدی: ۲۵۷]/ خشتک، قسمتی از شورت یا تنبان یا شلوار که در زیر محلّ نشیمن قرار می گیرد [گویش: ۱۷۴].

 

نَفَسِ [-] شُدَن

[nEfEs-e-[-]-SodæN]

 

[پ ۱: ۴۱۱]

قربان نفس [-] شدن [یزدی: ۲۵۷/ پ ۱: ۴۵۹].

 

نَفْ

[næ:f]

 

[پ ۳: ۲۱۲]

نفت [م.ت].

 

نِفْرَت

[nefræt]

 

[پ ۱: ۴۱۹]

منفور، مُزخرف [م.ت].

 

نِفْلَه

[neflE]

 

[پ ۱: ۴۱۶]

خراب شده، فاسد شده، گاه به صورت فحش از این واژه استفاده می شود [گویش: ۱۷۳]/ از بین رفته، معدوم و مرده [دهخدا ۱۳: ۲۰۰۱۹]/ کنایه از آدم بی دست و پای زهوار در رفته بی خاصیت [م.ت].

 

نَقْشِ دِلْ شُدَن

[næqS-e-del-SodæN]

 

[پ ۴: ۱۱۳]

به دل نشستن [م.ت].

 

نَقْلْ

[næql]

 

[پ ۱: ۴۱۷]

نخل، وسیله ای که در مراسم مذهبی و عزاداری ها به عنوان نماد تابوت حمل می شود [م.ت].

 

نَقْلْ وَرْداری

[næql-værdari]

 

[پ ۲: ۲۴۵]

برداشتن نخل و آذین بستن آن و دور میدان آن را چرخانیدن در روز عزاداری در مواقع عزاداری امام حسین، نخل را با پارچۀ سیاه می پوشانند و آن را تزیین می کنند و سپس عدّه ای داخل آن نشسته و نوحه سرایی می کنند. در این حال، ده ها نفر شانه های خود را زیر تیرهای چوبی نخل قرار داده و آن را از زمین بلند می کنند و سه [یا پنج یا هفت] دور آن را به دور میدان و یا حسینیه می گردانند. در مثل مکان های شلوغ و پر سر و صدا را به نخل ورداری تشبیه می کنند [گویش: ۱۷۲].

 

نِق نِق کِردَن

[neq-neq-kerdæN]

 

[پ ۱: ۴۱۶]

غُر زدن، اعتراض کردن پیاپی، زیر لب سخن گفتن، سر و صدا کردن، سر و صدای کودکان [م.ت].

 

نِگَر داشتَن

[negær-daStæN]

 

[پ ۱: ۴۱۴]

نگاه داشتن، حفظ کردن [گویش: ۱۷۴].

 

نَمِشَه

[næmeSE]

 

[پ ۳: ۲۲۳]

نمی شود [م.ت].

 

نِم کِردَه

[nem-kerdE]

 

[پ ۱: ۴۴۱]

یار و معشوقه اختصاصی [یزدی: ۲۵۹/ پ ۱: ۴۵۹]/ معشوقۀ پنهانی [گویش: ۱۷۴].

نَمِلَّم

[næmellæm]

 

[پ ۱: ۴۱۰]

نمی گذارم [گویش: ۱۷۴/ پ ۱: ۴۵۹]/ اجازه دادن، رخصت دادن، گذاشتن، قرار دادن، مخفف «نمی هلم» از فعل هشتن[یزدی: ۲۵۹].

 

نَمِلَّه

[næmellE]

 

[پ ۴: نسخة مجازی]

نمی گذارد مخفّف نمی هلد است [یزدی: ۲۵۹]/ از مصدر هِلیدن است که تنها زمان مضارع و امر آن در گویش یزدی کاربرد دارد و برای زمان های دیگر آن از فعل هِشتن و گذاشتن استفاده می شود  [م.ت].

 

نَمی اُفتَه

[næmioftE]

 

[پ ۴: ۱۲۳]

نمی افتد (ر.ک به افتیدن) [م.ت].

 

نُوبَت و پَسّا شُدَن

[nowbEt-o-pæssa-SodæN]

 

[پ ۱: ۴۳۹]

نوبت کسی شدن، در مورد چیزهایی نوبتی است مانند نوبت سهم آب روستاییان [م.ت].

 

نُوْبَر

[nowbær]

 

[پ ۱: ۴۱۵]

نورس، هر گیاه و نبات پیش رس که نو بر آمده باشد، گیاه و درخت نو رس، تازه سال، نو دمیده، نو شکفته[دهخدا ۱۳: ۲۰۱۵۶].

 

نورَه

[nurE]

 

[پ ۴: نسخة مجازی]

واجبی، خمیری از آهک و زرنیخ درست می کنند و با آن موهای زیادی پشت زهار و یا ساق پا را از بین می برند [گویش: ۱۷۵]/ ساییده آهک و زرنیخ به هم، از آن جهت بدان نوره گویند که اندام را روشن و سپید گرداند، واجبی [دهخدا ۱۴: ۲۰۱۸۷].

 

نُوْدا

[nowda]

 

[پ ۱: ۴۱۲]

ناودان [گویش: ۱۷۵/ پ ۱: ۴۵۹].

 

نُوْ کیسه

[now-kisE]

 

[پ ۴: ۱۱۹]

تازه کیسه، کسی که تازه به مالی رسیده است [ح.م].

 

نی

[ni:]

 

[پ ۴: ۱۲۲]

نیست [م.ت].

 

نِی چَه

[nejtSE]

 

[پ ۴: ۱۲۷]

(کنایه از باریکی و بلندی) [م.ت].

نیسْ شُدَن

[nis-SodæN]

 

[پ ۴: نسخه مجازی]

نیست شدن، نابود شدن، از میان رفتن [م.ت].

 

نیسْ کِرْدَن

[nis-kerdæN]

 

[پ ۴: نسخه مجازی]

نفرین کردن، آرزوی مرگ برای کسی کردن، طرد کردن [م.ت].

 

نیشْ

[niS]

 

[پ ۱: ۴۱۸]

دهان گزندگان، کنایه از دهان است [یزدی: ۲۶۱]/ به تحقیر به جلوی دهان اطلاق می شود [گویش: ۱۷۶].

 

نیشِ تیشَه

[niS-e-tiSE]

 

[پ ۴: نسخه مجازی]

لبۀ تیز تیشه، لبۀ باریک تیشه [م.ت].

 

نَیْشِسَّه

[næjSæssE:]

 

[پ ۲: ۲۳۳]

ننشسته (ر.ک به نِشِسَّن) [م.ت].

 

نیش وا کِردَن

[niS-va-kerdæN]

 

[پ ۱: ۴۱۱]

تبسّم کردن، از حالت عبوسی در آمدن، خندان شدن [گویش: ۱۷۴].

 

نیشون

[niSuN]

 

[پ ۴: نسخة مجازی]

نشان، نمایش، در معرض دید، نشانه، نماد، نشان، علامت، مدال [گویش: ۱۷۶].

 

نیشون دادَن

[niSuN-dadæN]

 

[پ ۴: نسخة مجازی]

نشان دادن، به نمایش گذاشتن [م.ت].

 

نیشونْدَن

[niSuNdæN]

 

[پ ۲: ۲۳۳]

نشاندن (نِشِسَّن  نیشوندن) [م.ت].

 

نیم چاشْتْ

[nim-tSaSt]

 

[پ ۱: ۴۱۲]

قبل از ظهر [پ ۱: ۴۵۹]/ زمان بین صبح و ظهر که یزدی ها در آن وقت میوه می خورند [یزدی: ۲۶۲]/ یکی دو ساعت پیش از ظهر که برای خوردن میوه یا چای یا مختصری غذا دست از کار می کشند [گویش: ۱۷۶].

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *